Czym jest trądzik młodzieńczy?
Trądzik młodzieńczy to utrapienie głównie osób młodych, ale nie tylko. Schorzenie to jednakowo często dotyka dziewczęta i chłopców i dotyczy w zasadzie nawet do 90% populacji. Zmiany trądzikowe występują najczęściej w przedziale wiekowym 12-30 lat, choć szczyt zachorowalności u dziewcząt występuje nieco wcześniej niż u chłopców, bo pomiędzy 14. a 17. r.ż. (u chłopców między 16. a 19. r.ż.). Zmiany o charakterze trądziku mogą jednak występować również w wieku przedpokwitaniowym i utrzymywać się powyżej 30. r.ż.
Jest to choroba mieszków włosowatych i gruczołów łojowych, zlokalizowanych na twarzy w tzw. strefie T, czyli na czole, środkowej części twarzy, brodzie oraz na górnej części tułowia, tj. plecach, dekolcie, klatce piersiowej, ramionach, a czasem nawet na pośladkach.
Czynniki wywołujące trądzik
Często osoby z trądzikiem szukają czynników, które byłyby odpowiedzialne za pogorszenie stanu skóry. Do takich czynników należą m.in.: stres, stosowanie niektórych leków (np. steroidy-anaboliki), lit, oleje mineralne, dziegcie. Dieta głównie bogata w węglowodany (czekolada, kakao, marynaty, ostre przyprawy), wbrew powszechnej opinii – tylko u niewielkiej grupy chorych powoduje pogorszenie. Wiadomo natomiast że mleko krowie i produkty mleczne spożywane w dużych ilościach mogą pogarszac przebieg trądzika. Słońce przeważnie poprawia zmiany skórne, ale u niektórych osób może dochodzić do pogorszenia w wyniku np. pocenia (sauna, siłownia). Stosowanie nieodpowiednich kosmetyków, głównie tłustych kremów tez może zaostrzać przebieg choroby. Często też obserwuje się pogorszenie u kobiet przed miesiączką. W patogenezie trądziku rolę odgrywają zmiany hormonalne zachodzące w okresie pokwitania, a zwłaszcza te związane ze zwiększoną produkcją androgenów. Zwykle bezwzględna ilość krążących androgenów we krwi jest prawidłowa.
Wspomniane przemiany hormonalne prowadzą do przerostu gruczołów łojowych, połączonego ze zwiększoną produkcją łoju (łojotok), nadmiernego rogowacenia i w następstwie zaczopowania ujść mieszków łojowo- włosowych. W zaskórnikach istnieją idealne warunki dla namnażania się bytujących na skórze beztlenowców Propionibacterium acnes. działanie tych bakterii prowadzi do rozwoju nacieków zapalnych. Tak powstają wykwity zapalne (grudki, krosty i nacieki).
Rodzaje trądziku młodzieńczego
Rozróżnia się trądzik:
- zaskórnikowy;
- grudkowo-krostkowy;
- ropowiczy.
Każda z postaci trądziku charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia – od łagodnego, poprzez umiarkowany do ciężkiego, i wymaga innego postępowania leczniczego. Należy pamiętać ze tradzik to choroba i często sama pielęgnacja nie przyniesie tu efektu. Warto wtedy skorzystać z porady fachowca – dermatologa i często okazuje się że konieczne jest włączenie leczenia.
Pozostałością po nieleczonych zmianach zapalnych mogą być długo utrzymujące się przebarwienia w postaci brunatnych plam, a po głębszych zmianach mogą pozostawić blizny, zarówno zanikowe, jak i typu przyrosłych bliznowców. Skłonność do powstawania blizn jest indywidualna i trudna do przewidzenia.
Podstawą leczenia jest prawidłowa pielęgnacja: używanie właściwych (przeciwbakteryjnych) preparatów myjących i pielęgnujących cerę, kosmetyków niepowodujących czopowania gruczołów łojowych, zabiegów kosmetycznych mających na celu oczyszczenie skóry z zaskórników otwartych. W znacznej większości przypadków wystarcza leczenie miejscowe.
Preparaty najczęściej stosowane w leczeniu trądziku
- Preparaty z nadtlenkiem benzoilu.
- Preparaty z retinoidami, które są syntetycznymi pochodnymi kwasu witaminy A.
Wyróżnia się obecnie 3 generacje tej substancji. Korzystne działanie retinoidów polega na ich wpływie na zmniejszenie gruczołów łojowych i wydzielanie łoju oraz redukcję liczby bakterii w mieszkach włosowych. Działają też przeciwzapalnie i przeciwzaskórnikowo. W trakcie kuracji może początkowo wystąpić podrażnienie skóry (zwłaszcza pod wpływem światła słonecznego!) oraz jej nadmierne wysuszenie i złuszczanie. Standardowy czas terapii miejscowej retinoidami wynosi od 5 do kilkunastu tygodni. Nowoczesne preparaty zawierające retinoidy III generacji, takie jak adapalen i tazaroten działają silniej przeciwzapalnie niż starsze, a pośrednio także przeciwbakteryjnie i przeciwłojotokowo. Wykazują większą skuteczność i są lepiej tolerowane. Stosuje się je w skojarzeniu z innymi lekami zewnętrznymi: antybiotykami, a także w cięższych postaciach trądziku, z antybiotykami podawanymi ogólnie. - Preparaty z antybiotykami stosowane miejscowo – działają przeciw Propionibacterium acnes (erytromycyna, klindamycyna). Wskazane jest stosowanie roztworów (czasami maści), przeważnie nie dają one objawów drażniących, jednak mogą prowadzić do wystąpienia lekooporności bakterii.
Istnieją tez preparaty zawierające w swoim składzie antybiotyk i retinoid lub nadtlenek benzoilu (rzadziej wywołują lekooporności), a także połączenie antybiotyku z tlenkiem cynku. Zasadą postępowania jest stosowanie antybiotyków rano, a preparatów złuszczających wieczorem. Preparaty stosuje się na cała skórę twarzy. Czasem konieczne jest leczenie ogólne, np. w nasilonym trądziku grudkowo-krostkowym, ropowiczym i piorunującym. Stosuje się wtedy przede wszystkim preparaty tetracykliny.
Preparaty z kwasem azelainowym wykazują działanie keratolityczne, przeciwłojotokowe i odbarwiające (poprzez hamowanie melanogenezy), a także pośrednie działanie przeciwbakteryjne. Dostępne są preparaty w formie 15% żelu lub 20% kremu. Przeważnie preparaty z kwasem azelainowym są dobrze tolerowane, mogą jednak powodować pieczenie i niewielkie zaczerwienienie. Przeważnie kwas azelainowy stosowany jest w monoterapii lub skojarzeniu, najczęściej z leczeniem ogólnym. Najczęściej jest tolerowany w tych przypadkach trądziku, gdzie występują przebarwienia pozapalne (ze względu na swoje właściwości odbarwiające).
U dziewcząt w wieku powyżej 18 lat z łagodnym, średnio nasilonym trądzikiem skuteczne okazuje się często leczenie hormonalne (octan cyproteronu, dienogest). Poprawy należy się spodziewać po 3 cyklu kuracji, Leczenie stosuje się ok. 8-12 miesięcy.
Leczenie ogólnie antybiotykami, jak i hormonalne, kojarzy się na ogół z leczeniem miejscowym.
W najcięższych postaciach trądziku stosuje się wybitnie skuteczny lek, jakim jest podawana ogólnie Izotretinoina. Leczenie jest obwarowane licznymi zastrzeżeniami i warunkami koniecznymi do spełnienia. Musi być prowadzona pod kontrolą doświadczonego dermatologa. Podczas całkowitego okresu leczenia, jak i pewien czas po jego zakończeniu konieczne jest stosowanie antykoncepcji – ze względu na teratogenność preparatu.
Podstawową zasadą leczenia trądziku jest stosowanie kompleksowej terapii, a unikanie monoterapii.
Optymalne wyniki osiąga się stosując jednocześnie kilka leków, tak aby zahamować:- nadmierne wytwarzanie łoju w gruczołach łojowych,
- wzmożone rogowacenie ujść gruczołów łojowych,
- namnażanie bakterii rozkładających łój,
- oraz zmniejszyć stan zapalny.
W leczeniu wspomagającym i profilaktyce stosuje się witaminy A, B, PP, C a także cynk.
Oddzielnym problemem jest leczenie blizn i przebarwień będących następstwem zmian trądzikowych. W tych przypadkach stosuje się zabiegi peelingu z zastosowanie wzrastających stężeń kwasu glikolowego (od 20 do 70%). Alfa-hydroksykwasy działają złuszczająco, przeciwdziałając rogowaceniu ujść mieszków włosowych oraz powstawaniu czopów trądzikowych i zaskórników. Wykonuje się także peelingi kwasem trójchlorooctowym. W terapii blizn skuteczne okazały się laseroterapia, krioterapia, a także mikrodermabrazja. Wszystkie wymienione zabiegi powinny być wykonywane przez lekarza.
Trądzik dotyczy zwykle osób młodych, dla których wygląd zewnętrzny jest szczególnie ważny. Może też w istotny sposób wpływać na akceptację w środowisku, stan emocjonalny i poczucie wartości młodego człowieka. Niekiedy bywa przyczyna stresu, a nawet depresji. Należy wiec traktować go jak chorobę, którą można skutecznie leczyć, pacjenta trzeba jednak uprzedzić, że leczenie trwa wiele miesięcy, a nawet lat. Bardzo ważna jest współpraca pacjenta i odpowiednia pielęgnacja skóry twarzy.
1 Comment